ΔΝΤ: δεσμεύει και τον Νείλο! - Από τη ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΓΑΡΤΑΝΗ-ΧΟΪΔΑ

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 3 Ιουλίου 2010

ΔΝΤ: δεσμεύει και τον Νείλο!

Από τη ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΓΑΡΤΑΝΗ-ΧΟΪΔΑ

Ακόμη μια προσπάθεια να πάψει ο διπλωματικός «πόλεμος του Νείλου» ναυάγησε την περασμένη εβδομάδα. Οι διαπραγματεύσεις των εννέα κρατών, που το έδαφός τους διασχίζει ο μεγαλύτερος ποταμός της Αφρικής, έληξαν μέσα στη σύγχυση. Ο δεύτερος σε μέγεθος ποταμός του πλανήτη πηγάζει από τη μαύρη Αφρική.

Η ανάπτυξη και η επιβίωση κάπου 160 εκατομμυρίων ψυχών στις δέκα χώρες της Λεκάνης του Νείλου εξαρτάται από αυτόν και τους παραπόταμούς του. Η διαμάχη κρατάει αιώνες. Αιθιοπία, Ρουάντα , Μπουρούντι, Τανζανία, Ουγκάντα, Κένυα, Κονγκό, χώρες φτωχές και διψασμένες, έχουν με συμφωνία του 1929 αποκλειστεί από τη ζωτική πηγή ανάπτυξης που κυλά δίπλα τους. Η συμφωνία, έργο της βρετανικής αποικιοκρατίας, υπογράφτηκε με συμβαλλομένους αφενός το Σουδάν και τις υπόλοιπες αποικίες, που τις εκπροσωπούσαν οι Βρετανοί, αφετέρου την Αίγυπτο, την οποία οι Αγγλοι θεωρούσαν στρατηγικό τους σύμμαχο. Αλλωστε, με τη Διώρυγα του Σουέζ έλεγχαν την πρόσβαση στην Ινδία. Κατά τους όρους της συμφωνίας, ο Νείλος έχει στην ουσία μοιραστεί ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Σουδάν. Η πρώτη νέμεται τη μερίδα του λέοντος: τα 3/4 του υδάτινου όγκου, 55,5 δισεκατομμύρια κυβικά νερού από το σύνολο των 84 που ρέουν στον κορμό του· το δεύτερο καρπώθηκε ό,τι απόμεινε. Στην Αίγυπτο έχει αναγνωριστεί το δικαίωμα να ελέγχει το ποτάμι σε όλη τη διαδρομή του -έχει 6.700 χλμ. μήκος- με δικαίωμα Veto σε κάθε απόπειρα να μεταβληθεί ο όγκος του νερού που φτάνει στο έδαφός της.

Κάτι τέτοιο, δηλώνει, θα θεωρηθεί casus belli. Επί των ημερών του ο Σαντάτ είχε απειλήσει με βομβαρδισμό την Αιθιοπία, αν υλοποιούσε τα σχέδιά της να στρέψει νερά του Γαλάζιου Νείλου, που πηγάζει από την αιθιοπική λίμνη Τάνα, προς άνυδρες περιοχές της. Οι χώρες της Λεκάνης του Νείλου, ωστόσο, ουδέποτε αναγνώρισαν τη συμφωνία που για λογαριασμό τους είχε υπογράψει η Βρετανία. Απομεινάρι της αποικιοκρατίας τη θεωρούν σήμερα και η αντίστροφη μέτρηση να καταργηθεί έχει αρχίσει. Αλλά για την Αίγυπτο ο Νείλος είναι πραγματικά «φλέβα ζωής». Η χώρα είναι στ' αλήθεια δημιούργημά του. Δίχως το «μπλε χρυσάφι» του, θα ήταν απέραντη έρημος. Μόνο το 4% του εδάφους της είναι κατοικήσιμο και καλλιεργήσιμο. Ακριβώς αυτό που απλώνεται καταπράσινο στις όχθες του και το κατοικεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της.

*Κατά 90% εξαρτάται η Αίγυπτος από το ευλογημένο ποτάμι, για τη γεωργία και γενικά την επιβίωση του λαού της. Καταναλώνει πάνω από το 70% του υδάτινου όγκου του. Και να σκεφτεί κανείς ότι ο Νείλος είναι από τα 4 ποτάμια που στερεύουν από υπερεκμετάλλευση με φράγματα. Τα άλλα είναι ο Γάγγης, ο Κίτρινος Ποταμός και ο Κολοράντο. Κατά το Γραφείο Αναφοράς Πληθυσμού, ο πληθυσμός της Αιγύπτου από 79 εκατομμύρια σήμερα θα εκτοξευθεί στα 122 το 2050. Αλλά και στις χώρες της Λεκάνης ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού θα είναι ταχύτερος. Και το ερώτημα παραμένει: σε ποιον ανήκει ο Νείλος;.

Ο, tempora!

Το 1999 συστάθηκε η «Πρωτοβουλία για τη Λεκάνη του Νείλου» υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας, προκειμένου να προληφθούν πιθανές συρράξεις για το νερό. Αλλά στον υπερχρεωμένο Τρίτο Κόσμο, Παγκόσμια Τράπεζα και ΔΝΤ θέτουν την αποκλειστική διαχείριση των υδάτινων πόρων ως όρο για την αναδιαπραγμάτευση χρεών! Οι «βαρόνοι του νερού», πέντε-έξι πολυεθνικές δηλαδή, ανάμεσα τους Bechtel, Enron, ACEA, SUEZ, Vivendi-Universal, που το ελέγχουν σε 56 χώρες, αναλαμβάνουν τα υπόλοιπα. Οταν οι χώρες της Λεκάνης στράφηκαν στο ΔΝΤ για κεφάλαια που θα επέτρεπαν να γίνουν έργα ορθολογικότερης χρήσης των νερών του Νείλου, το Ταμείο τούς μπλόκαρε ζητώντας τη συναίνεση όλων. Τον Μάιο, Αιθιοπία - Τανζανία, από τις οποίες πηγάζουν ο Γαλάζιος και Λευκός Νείλος που ενώνονται στο Χαρτούμ και το ποτάμι συνεχίζει ως Νείλος, διατύπωσαν πρόταση για τη συμμετοχή τους στη νομή των νερών με τη στήριξη και της Δύσης. Την υπόγραψαν οι χώρες της Λεκάνης, πλην Αιγύπτου και Σουδάν.

Ομως

Είναι πρόταση-τελεσίγραφο. Η προθεσμία υπογραφής της εκπνέει σε ένα χρόνο. Το Κάιρο θα καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το φθινόπωρο. Χωρίς να κρύβει πως ο Νείλος είναι θέμα εθνικής ασφάλειας για την Αίγυπτο. Αλλωστε, τα θέματα του ποταμού είναι πλέον αρμοδιότητα των μυστικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών ασφαλείας της χώρας.