Έντυπη Έκδοση Επτά, Κυριακή 25 Ιουλίου 2010
Αθεος στα ίχνη του Ιησού
Η Ιερουσαλήμ είναι μια από τις πολλές πόλεις στις οποίες ταξιδεύει ο Ντεμπρέ. Τις σκέψεις και τις παρατηρήσεις του καταγράφει στο «Οδοιπορικό στις χώρες της Βίβλου».
«Πώς μπορέσαμε να οδηγηθούμε από την επί του Ορους Ομιλία στους λιβανέζους μοναχούς με τα Καλάσνικοφ, από τον φιλόξενο Αβραάμ στον έποικο που πυροβολεί τον Αραβα που ήρθε να μαζέψει τις ελιές από το δικό του χωράφι, από τον πολεμιστή Μωάμεθ που μαχόταν εναντίον πολεμιστών στις «human bombs» που σκοτώνουν γυναικόπαιδα;»
Με αυτά τα ερωτήματα, ο γάλλος στοχαστής Ρεζί Ντεμπρέ, ο παλιός σύντροφος του Τσε Γκεβάρα στο αποτυχημένο αντάρτικο στα βουνά της Βολιβίας, με σπουδές στη Φιλοσοφία και εισηγητής της επιστήμης της Επικοινωνίας, ξεκινάει μια περιπλάνηση στη Μέση Ανατολή που καταγράφει στο «Οδοιπορικό στις χώρες της Βίβλου» (Εκδ. «Πόλις», μετ. Αννα Καρακατσούλη), για να διαπιστώσει τι απέγιναν οι διδαχές των ιερών βιβλίων στους Αγίους Τόπους, των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, του ιουδαϊσμού, του χριστιανισμού και του ισλάμ.
Ουδέτερος παρατηρητής
«Δεν είμαι ούτε ερευνητής, ούτε δημοσιογράφος, ούτε ειδικός στα θέματα της Εγγύς Ανατολής» διευκρινίζει. Από την άλλη ο Ντεμπρέ είναι συνειδητά άθεος και αριστερός, οπότε «δεν έχει να ξεκαθαρίσει κανένα λογαριασμό» και «δεν σκοπεύει να κάψει ούτε λιβάνι ούτε σημαία».
Το μόνο που τον ωθεί σε αυτό το ταξίδι είναι μια πρόταση που φαντάζει προκλητική από έναν φίλο του συγγραφέα, τον Φρανσουά Μασπερό, για ένα ταξίδι στη χώρα των Ευαγγελίων. Αλλά η αφορμή έρχεται από τον τότε πρόεδρο της Γαλλίας, τον Ζακ Σιράκ, που του ζητάει τη σύνταξη μιας έκθεσης σχετικά με την κατάσταση της «εθνοθρησκευτικής συνύπαρξης» στη Μέση Ανατολή.
Ο Ντεμπρέ ταξιδεύει στο Ισραήλ, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, τη Γάζα, τον Λίβανο και τη Συρία. Ακολουθεί τα βήματα του Ιησού, διαβάζοντας παράλληλα με τα Ευαγγέλια, παλιές ταξιδιωτικές περιγραφές όπως του συμπατριώτη του Φλομπέρ. Στη Ναζαρέτ τον εντυπωσιάζει η έλλειψη φανατισμού. Η Βηθλεέμ γίνεται η αφορμή για να συγκεντρώσει στατιστικές που αποδεικνύουν το άθλιο επίπεδο διαβίωσης των Αράβων στο Ισραήλ. Βλέπει στη Γάζα το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στον κόσμο, όπου χιλιάδες Παλαιστίνιοι εξαρτώνται από τους γραφειοκράτες υπαλλήλους του ΟΗΕ. Και περιγράφει τον Ιορδάνη ποταμό σαν ένα βρομερό λασπώδες ρυάκι όπου γύρω του έχει αναπτυχθεί μια ολόκληρη τουριστική βιομηχανία τρεφόμενη από τους «αναγεννημένους» χριστιανούς των ΗΠΑ.
Η Ιερουσαλήμ, η ιερή πόλη των τριών θρησκειών, του θυμίζει «αρχιτεκτονικό περίπτερο σε έκθεση του 1900». Ενας τόπος όπου στοιβάζονται ανάκατα ανατολίτικοι μιναρέδες με σκοτσέζικους πύργους και ολλανδικοί ανεμόμυλοι συναντάνε τον μοντερνισμό του Μπαουχάουζ. Μια πόλη όπου το πρωί κινδυνεύεις από τις «ανθρώπινες βόμβες» των ισλαμιστών που ανατινάζονται στα γεμάτα κόσμο λεωφορεία. «Για να προλάβουν ώστε να τους δείξουν οι βραδινές ειδήσεις στην τηλεόραση», όπως τον πληροφορεί ένας κάτοικος. Ενώ το απόγευμα πρέπει να αποφύγεις τα αιφνιδιαστικά μπλόκα του ισραηλινού στρατού, που ακολουθεί την τακτική των μαζικών συλλήψεων.
Ο Ντεμπρέ είναι ουδέτερος παρατηρητής. Συναντιέται με τον Ορθόδοξο Πατριάρχη στην Ιερουσαλήμ και τους Αδερφούς Μουσουλμάνους στη Γαλιλαία. Συνομιλεί με στελέχη της Χεζμπολάχ, που την ορίζει ως «την αντικοινωνία που ονειρευόταν ο Γκράμσι», και χριστιανούς στρατηγούς στη Βηρυτό. Οι διαπιστώσεις του είναι απλές. Οι Ισραηλινοί αντικατέστησαν τον σοσιαλισμό των κιμπούτς με έναν αδιάλλακτο εθνικισμό. Και οι παλιοί άραβες επαναστάτες έβαλαν στη θέση του προλεταριάτου τον ισλαμικό κόσμο. Η πολιτική χάθηκε μέσα στη θρησκεία και το όραμα της αταξικής κοινωνίας μεταμορφώθηκε στον Παράδεισο της κάθε θρησκείας. Ακόμα και ο Τσε, ο παλιός του σύντροφος, είναι παντού στους Αγίους Τόπους, πότε κρέμεται δίπλα στη φωτογραφία του Αραφάτ και πότε στου Νασράλα, του γενικού γραμματέα της Χεζμπολάχ.
Αλλά ο Ντεμπρέ δεν συνομιλεί μόνο με τους ηγέτες. Βγαίνει στο δρόμο και περιγράφει δυνατές εικόνες. Το ισραηλινό τζιπ που δέχεται βροχή από πέτρες έξω από το Πανεπιστήμιο του Μπιρζέιτ. Ο ταξιτζής στο Τελ Αβίβ, που κομπάζει περήφανος ότι η πόλη του είναι «Arab Free». Η παρέλαση των Ρολς Ρόις για ένα γάμο σε πολυτελές ξενοδοχείο της Βηρυτού με φόντο τα ερείπια από τους βομβαρδισμούς. Οι μικροί Παλαιστίνιοι που ψάχνουν απεγνωσμένα για φαγώσιμα στο σκουπιδότοπο των ισραηλινών εποίκων, στη Δυτική Οχθη. Τα μπουκάλια που σχηματίζουν το άστρο του Δαβίδ, στα σύνορα Ισραήλ - Λιβάνου, ως πρόχειρο μνημείο για τους στρατιώτες που σκότωσαν οι ρουκέτες της Χεζμπολάχ.
Σιωπή σαν σφαίρα
Ο Ντεμπρέ ξεκινάει το ταξίδι δύσπιστος και επιστρέφει χωρίς ελπίδα. Η Μέση Ανατολή θα συνεχίσει να παίρνει φωτιά, «όσο πιστοί και άθεοι παριστάνουμε την στρουθοκάμηλο» καταλήγει. Οσο για τον επίλογο αρκεί η φράση της Παλαιστίνιας σε ένα σύνηθες συμβάν έξω από το Πανεπιστήμιο του Μπιρζέιτ, έπειτα από μια σύντομη σύρραξη παλαιστίνιων φοιτητών και ισραηλινών στρατιωτών με πέτρες και δακρυγόνα. «Η δική σας σιωπή», του λέει εξοργισμένη όταν μαθαίνει ότι είναι Ευρωπαίος, «είναι χειρότερη από τις σφαίρες τους».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου